Nowości

Niezwykła kanalizacja w Olsztynie

Namawiamy na wakacyjną wycieczkę do Olsztyna do Centrum Techniki i Rozwoju Regionu „Muzeum Nowoczesności”, aby zapoznać się z niezwykłym system kanalizacyjnym Walijczyka I. Shonea!

czytaj więcej

Niezwykła kanalizacja w Olsztynie

Naszych sympatyków i czytelników namawiamy na wakacyjną wycieczkę do Olsztyna. Po nasyceniu się urodą starych kamienic, zabytków oraz pięknie odrestaurowanych budowli świeckich, obowiązkowo należy skierować kroki do Centrum Techniki i Rozwoju Regionu „Muzeum Nowoczesności” w Olsztynie.

Ta otwarta jesienią 2014 r. placówka muzealno-edukacyjna, działająca w ramach Miejskiego Ośrodka Kultury w Olsztynie, ma zaskakującą niespodziankę. Jedna z jego sekcji poświęcona jest walijskiemu inżynierowi Izaakowi Shone’owi {Isaac Shone, 1836-1918), który wybudował w Olsztynie unikalny na kontynencie europejskim system kanalizacyjny, odprowadzający nieczystości … z wykorzystaniem sprężonego powietrza i sił grawitacji! Taka pneumatyczna kanalizacja funkcjonowała w Olsztynie od 1899 r. a poszczególne jej elementy użytkowane były do lat 60. XX w. Jak czytamy w publikacji jej poświęconej „Rozpoczęty w latach 60. proces likwidacji ejektorów przyspieszył na początku l. 80. Ze względu na brak części zamiennych oraz nieszczelność przewodów pneumatycznych, często ulegających uszkodzeniu podczas prac drogowych, stacje wyłączane były po kolei z eksploatacji. W połowie l. 90. pracować miały jeszcze dwa ostatnie, wysłużone „ejektory”, ich żywot techniczny dobiegał jednak kresu…” Likwidacja systemu odbyła się na przełomie lat 80./90. XX w.

O kanalizacji przypomniano sobie, gdy w 2010 r. rozpoczęto remont i rozbudowę ulic Wojska Polskiego i Artyleryjskiej. Natrafiono na starą studnię kanalizacyjną a historyczne „śledztwo” rozpoczął pasjonat historii przemysłowej miasta, Rafał Bętkowski. Dzisiaj w „Muzeum Nowoczesności” zapoznać się można nie tylko z informacjami na temat Isaaca Shone’a, ale także obejrzeć różne artefakty, fotografie i plany miasta odtwarzające przebieg tej niezwykłej instalacji.

Model stacji ejektorowej

Pozostanie nam tylko dodać, że zwolennikiem tego typu kanalizacji był wieloletni naczelny inżynier wodociągów i kanalizacji w Warszawie, Alfons Grotowski. Co prawda, wolał on konkurencyjną koncepcję holenderskiego inżyniera Charlesa Liernura, ale ostatecznie Warszawa zdecydowała się na kanalizację ogólnospławną Lindleyów. Interesująca jest podana przez Rafała Bętkowskiego, autora licznych publikacji na temat, że w 1906 r. delegacja z Warszawy pod kierownictwem inż. Emila Sokala odwiedziła Olsztyn i obejrzała instalacje.

W Wielkiej Brytanii Isaac Shone wykonał kanalizację tego typu dla Houses of Parliament, Royal Courts of Justice, Hampton Court Palace, Eastbourne, Rangoon, &c. praz w Kijowie.

Nie wiemy, czy Isaac Shone poznał Williama H. Lindleya, ale intrygujący jest fakt, że Walijczyk zmarł w 1918 r. w Putney, niewielkim przedmieściu Londynu, gdzie rok wcześniej zakończył swoje życie William Heerlein…

Prof. Ryszard Żelichowski, prezes "Societas Lindleiana" i Rafał Bętkowski w "Muzeum"

Zachęcamy do zapoznania się z zasadami jej działania w załączonych i linkach i publikacjach R.Bętkowskiego w: linki do http://aznews.pl/2019/03/komora-shonea-olsztyn-atrakcje/; http://leksykonkultury.ceik.eu/index.php/Wie%C5%BCa_Ci%C5%9Bnie%C5%84_w_Olsztynie;

https://pl.wikipedia.org/wiki/Stacja_ejektorowa_IV_w_Olsztynie

Oraz::

http://www.debata.olsztyn.pl/images/Debata_maj17.pdf

(s. 37-44)

Publikacje R. Bętkowskiego zob. w: „Tartak, Rocznik Muzeum Nowoczesności” nr 1 i 2 (2017, 2018) oraz „Debata. Miesięcznik regionalny” 2017, nr 5 i 11.