Nowości

W 115 rocznicę rozpoczęcia prac kanalizacyjnych przez W.H. Lindleya na Pradze w 1906 r.

W październiku 2021 roku rzecznik MPWiK Marek Smółka poinformował mieszkańców Warszawy o tym, że w komorze kolektora praskiego pod ulicą Jagiellońską, u zbiegu z ulicą ks. I. Kłopotowskiego, znajdują się dwie tablice pamiątkowe w językach polskich i rosyjskim. Trudno czytelny w wyniku upływu czasu napis na nich brzmi: „Kamień położony przez pełniącego obowiązki prezydenta miasta Warszawy W. Litwińskiego na pamiątkę rozpoczęcia robót kanalizacyjnych przedmieścia Pragi 20 października 1906 roku według projektu i pod kierunkiem inżyniera W.H. Lindleya”.

Tablice w j. rosyjskim i polskim w komorze kolektora praskiego pod ulicą Jagiellońską

W październiku minęła 115. rocznica rozpoczęcia kanalizowania Pragi pod kierunkiem Williama H. Lindleya. Miało to miejsce w 1906 roku. Tablice pozostaną na swoim miejscu, gdzie są od 115 lat, czyli w komorze kolektora praskiego – poinformował rzecznik.

Informacja za:

https://radiowarszawa.com.pl/ponad-stuletnie-tablice-odkryte-na-pradze-przez-pracownikow-mpwik/

150 lat lindleyowskich zbiorników wodnych w Kőbánya

W 1866 roku w Europie pojawiła się kolejna fala epidemii cholery, która dotknęła także miasta węgierskie. W tej sytuacji Rada Miejska Peszt przyspieszyła działania na rzecz przyspieszenia decyzji o budowie wodociągu. Powołana w tym celu  Komisja Miejska odwiedziła kilka miast zachodniej Europy, gdzie powstały nowoczesne wodociągi i kanalizacje. W tym także Hamburg i Frankfurt n/Menem, bowiem za radą głównego inżyniera Pesztu, Pála Szumraka (1801-1872), burmistrz Móric Szentkirályi, w połowie grudnia 1867 roku zaproponował, aby prace związane z zaopatrzeniem Pesztu w wodę powierzyć Williamowi Lindleyowi, słynnemu twórcy wodociągów i kanalizacji w miastach niemieckich.

59-letni wówczas Lindley przyjął propozycję. Po zapoznaniu się z sytuacją na miejscu sporządził projekt, który przekazał miastu na początku lutego 1868 roku. Zasugerował, aby do czasu zebrania stosownych funduszów na obszarze Placu Flotylli (stoczni) nad Dunajem (Flottillenplatzon, obecnie plac Kossutha Lajosa oraz skrzydło gmachu Parlamentu) powstał tymczasowy system pomp i studni, który służyłby do poboru wody naturalnie filtrowanej rzecznym żwirem (infiltracja brzegowa). Stąd siecią rur pompowana miała być do części śródmiejskiej miasta i jego mieszkańców. Ponieważ wydajność takiego ujęcia, ze względu na cienką warstwy żwiru była niewystarczająca, dla szybko rosnącej liczby mieszkańców miasta, zaprojektował budowę filtrów piaskowych z wód Dunaju oraz wydajniejszą przepompownię, sieci rurociągów i wysokopoziomowy zbiornik, który zapewniłby odpowiednie ciśnienie w sieci. Decyzją władz miasta William Lindley uzyskał zgodę na budowę wodociągów i zbiorników wody czystej, według jego projektu już od tego roku. Po audiencji u cesarza Franciszka I, burmistrz miasta i Lindley uzyskali pozwolenie na użytkowanie terenu stoczni. Budowę rozpoczęto w kwietniu w ekspresowym tempie i zakończono w listopadzie 1968 roku.

Tymczasowe wodociągi na placu Kossutha Lajosa i budowa zbiornika wody czystej w  dzielnicy Kőbánya (1869 r.)

Imponujący dwupoziomowy podziemny zbiornik wodny zbudowano w latach 1869-1871 przy ulicy Ihász 29 (Kőbánya, 10. dzielnica Budapesztu) na wzgórzu Óhegy. Miał pojemność 10 800 m³ każdy i był w stanie pomieścić łącznie 21 600 m³ wody. Choć w tym czasie zużycie wody przez Peszt szacowano na 1850 m³ dziennie, Lindley zaplanował wodociągi, rurociągi i zbiorniki na dzienną wydajność 9100 m³/dobę. Zbiorniki budowali murarze z Włoch, cegły zostały wyprodukowane na Węgrzech.

Zbiornik wody czystej w dzielnicy Kőbánya (stan obecny)

W 1869 roku do Williama dołączył w Peszcie jego najstarszy syn, William Heerelein, który ukończył 16 lat i według ówczesnych zwyczajów uznany został za pełnoletniego. Ten sam schemat budowy zbiorników wodnych z Kőbányi zastosował on prawie ponad 40 lat później, w polskiej Łodzi.

Oddzielne miasta Buda, Óbuda i Peszt zostały oficjalnie zjednoczone w 1873 roku i otrzymały nową nazwę Budapeszt. Zbiorniki Kőbánya są nadal w użyciu i można je odwiedzać raz w roku, kiedy są opróżniane w celu ich konserwacji.

Zmarł Alexander Caspar, prawnuk Williama H. Lindleya

Alexander Walter Horst Caspar (6.IV.1934-26.II.2021), był prawnukiem W.H. Lindleya i wnukiem jego córki Julii Fanny Elizabeth oraz Roberta Boveri. Swoje dzieciństwo spędził w Niemczech, zawodowe życie przepracował w bankach Szwajcarii. Tam poznał swoją żonę Beatrice Spotti, z którą ma dwie córki. Przejawiał głębokie zainteresowanie dziejami rodziny i był kopalnią wiedzy o ich licznych związkach ze znanymi europejskimi rodami.

Babka Alexandra Caspara, Julia Fanny, przebywała wraz z ojcem W.H. Lindleyem w Warszawie w 1901 roku.

Alexander Casper odwiedził nasze miasto wraz z małżonką (2006 r.), brał udział w zjazdach rodzinnych, m.in. w Baku i Londynie, gdzie w 2015 r. odsłonięta została tablica pamiątkowa na domu rodzinnym Lindleyów. Rodzina Alexandra Caspara ma długie tradycje muzycznie, wielu jej członków uprawiało grę na różnych  instrumentach. Kontynuuje tę tradycję starsza córka Angelika, utalentowana szwajcarska skrzypaczka.

Alexander Caspar w Żelazowej Woli w 2006 r. Na zdjęciu od lewej: żona Beatrice, siostra Ursula (w tle), część rodziny z Niemiec - Heinke Peschke i Karin Deubner

Wraz z Jego odejściem zamknął się bardzo ważny rozdział dziejów rodziny Lindleyów. Był żywym ogniwem łączącym odległą przeszłość z teraźniejszością. Zawdzięczam mu wiele bezcennych informacji o minionej przeszłości. Pozostaje żal, że epidemia zabrała nam możliwość kontynuacji tych fascynujących rozmów o czasach ówczesnych pionierów postępu cywilizacyjnego.

Niech spoczywa w pokoju!

Hanna i Ryszard Żelichowscy

oraz członkinie i członkowie Societas Lindleiana

W 200. rocznicę urodzin Sokratesa Starynkiewicza

Na stronie tytułowej: portret Sokratesa Starynkiewicza, p.o. prezydenta Warszawy (1895 r.). Autor Badowski, Adam (1857-1903) , Muzeum Narodowe w Warszawie

200 lat temu, 30 grudnia 1820 (18 grudnia według czasu starego stylu)* w Taganrogu nad Morzem Azowskim, przyszedł na świat Sokrat Iwanowicz Starynkiewicz (ros. Сократ Иванович Старынкевич), w polskiej literaturze znany jako Sokrates Starynkiewicz.

* Według kalendarza juliańskiego (stary styl) obowiązującego w Cesarstwie Rosyjskim, w odróżnieniu od kalendarza gregoriańskiego (nowego stylu) wprowadzonego w październiku 1582 roku i używanego w Królestwie Polskim różnica ta w latach 1800–1899 wynosiła np. 12 dni, a od 1900 roku do 1918 już 13 dni. Uwzględniając różne kalendarze niekiedy stosuje się format podwójny, np. „18 / 30 grudnia 1820”. W tym układzie aktualną (gregoriańską) datą jest ta druga. Po raz pierwszy w polskiej publicystyce historycznej urodziny Sokratesa Starynkiewicza Polskie Radio ogłosiło 18 grudnia, według starego stylu juliańskiego (kalendarza rosyjskiego). Oznaczałoby to 6 grudnia (!). Zob. audycja radiowa 200. rocznica urodzin Sokratesa Starynkiewicza. Rosyjski generał, któremu Polacy postawili pomnik (Cztery pory roku/Jedynka).https://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/978250,Sokrates-Starynkiewicz-rosyjski-prezydent-Warszawy

W dziejach Warszawy, stolicy likwidowanego Królestwa Polskiego, przypadła mu niewdzięczna rola pełnienia obowiązków wojskowego prezydenta Warszawy. Funkcję tę jako generał-major artylerii wojska rosyjskiego, sprawował w latach 1875–1892. Polubił Warszawę i związał się z nią do końca swojego życia. Zmarł 23 sierpnia 1902 roku. Postać jego oceniana była przez Polaków pozytywnie od samego początku. Pomnik Starynkiewicza na Stacji Filtrów oraz plac noszący jego imię są jedynymi upamiętnieniami z okresu zaboru rosyjskiego zachowanymi w Warszawie, a jego grób na cmentarzu prawosławnym na Woli otaczany jest opieką stołecznego MPWiK S.A.

Zasłynął swoją odpowiedzialnością i uczciwością. Do legendy przeszły jego wpłaty do kasy miejskiej z własnej kieszeni za szkody wyrządzone chybionymi zakupami inwestycyjnymi. Na lata jego urzędowania przypadły wielkie inwestycje infrastrukturalne, w tym budowa wodociągów i kanalizacji, uruchomienie pierwszej publicznej linii tramwaju konnego, otwarcie wielkiego cmentarza Bródnowskiego czy budowa nowej gazowni na Woli.

Ojciec Iwan był filologiem klasycznym, dyrektorem gimnazjum w Taganrogu stąd imiona dwóch synów o rodowodzie greckim,  Sokrat i  Olimp.

Choć postać p.o. prezydenta Warszawy S. Strynkiewicza obszerną literaturę, zadziwiają wciąż powtarzające się błędy, mylące obu braci przebywających w tym samy czasie w Warszawie, a także uporczywie tytułowanie go prezydentem miasta (ostatnim cywilnym prezydentem miasta Warszawy był  Zygmunt Wielopolski a jego następców zaliczyć należy do komisarzy wojskowych). Fragment ulicy przypisanej Starynkiewiczowi to nie fragment Filtrowej ale odcinek biegnący prostopadle do bramy wejściowej na teren Stacji Filtrów, obok Szpitala Dzieciątka Jezus, dzisiaj wliczany w obszar odrębnego Placu Starynkiewicza.

Nie ma też Zespołu Stacji Filtrów Williama Lindleya w Warszawie (Wikipedia). Głównym inżynierem budowy wodociągów i kanalizacji w Warszawie był jego syn, William Heerlein Lindley.

Nic nie ujmując zasługom Starynkiewicza w budowaniu największej warszawskiej inwestycji - wodociągów i kanalizacji - z nieznanych ówczesnym krajowym publicystom rosyjskich źródeł wynika, że powstać mogła ona jedynie dzięki udanym zabiegom u cara Aleksandra II i Aleksandra III dwóch rosyjskich generałów–gubernatorów - Pawła Kotzebue i Piotra Albedyńskiego - stojących od p.o. prezydenta wyżej w hierarchii władzy wojskowej administrującej Warszawą! 

Pomnik p.o. prezydenta, wykonany w 1907 roku przez Jana Woydygę, zaginął w 1944 roku. W 110. rocznicę uruchomienia wodociągu w 1996 roku (a właściwie popłynięcia pierwszej wody z kranów w prywatnych posesjach) jego replikę zamówiło kierownictwo MPWiK u rzeźbiarza Michała Rosy. Zaszczyt odsłonięcia pomnika przypadł piszącemu te słowa w dniu 21 września 1996 roku. Pomnik znajduje się na Stacji Filtrów, będącej częścią Zakładu Centralnego Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w Warszawie S.A.

Literatura zalecana:

Sokrates Starynkiewicz, Dziennik 1887-1897, PWN, Warszawa 2001.

Ryszard Żelichowski, Lindleyowie. Dzieje inżynierskiego rodu, Biblioteka Societas Lindleiana, t. I-III, Warszawa 2019.

William H. Lindley w Alei Sław w Samarze

W październiku 2016 roku, z okazji 130-lecia wodociągu Samary, przed głównym wejściem do przedsiębiorstwa SKS-Samara Sp. zoo (Systemy komunalne w Samarze) otwarto Aleję Sław, w której umieszczono nazwiska wybitnych przedstawicieli miejskiej branży wodno-kanalizacyjnej.
Każdego roku Aleja Gwiazd jest uzupełniana nowymi nazwiskami. Rolę "gwiazd" odgrywają płyty z szarego eleganckiego lokalnego kamienia.

W 2016 roku w Alei Gwiazd uwieczniono nazwiska założycieli miejskiej sieci wodociągowo-kanalizacyjnej: Williama H. Lindleya. Petera Alabina, Nikolaja Zimina oraz Alfreda von Vacano.

                   William Heerlein Lindley jest autorem projektu pierwszej kanalizacji Samary. 

W 1906 roku Magistrat (Duma) Samary podjął decyzję o budowie kanalizacji w tym mieście według projektu W.H. Lindleya. Główne części kanalizacji zachowały się do dziś. W 2019 roku minęło 110 lat od tego wydarzenia. 

Na płycie brakuje litery „H”, skrótu od Heerlein, członu jego nazwiska (według brytyjskiej tradycji nazwiska matki). Zwróciliśmy się z prośba o jego uzupełnienie. Może nasi Rosyjscy przyjaciele wprowadzą tę  niezbędną korektę 

Peter Alabin (1824-1896) od 1884 do 1891 pełnił funkcję burmistrza i na tym stanowisku w dużej mierze przyczynił się do otwarcia pierwszego wodociągu w Samarze w 1886 roku.

                                         Odsłonięcie pierwszych "gwiazd" w Alei Sław

Alfred Josef Marie Ritter von Wellho  Vacano (Альфред фон-Вакано) (1846-1929), poddany austriacki, przedsiębiorca, filantrop, właściciel browaru w Samarze. Inicjator i sponsor budowy pierwszej kanalizacji w Samarze. W 1909 roku oddano do użytku sfinansowaną przez niego próbną kanalizację o długości 4,2 km.

Nikolay Zimin jest autorem projektu pierwszego wodociągu w Samarze. 

Widok ogólny na pierwsze "gwiazdy"

W latach 2017-2019  Aleja Sław wzbogaciła się o kolejne cztery tablice.

***

Fotografie zawdzięczam dyrektorowi generalnemu SKS-Samara Vladimirowi Biryukovowi (Главного управляющего директора ООО "Самарские коммунальные системы" Бирюкова Владимира) oraz Marii A. Almazovej, kierownikowi działu PR SKS (Мария Александровна Алмазова, начальник отдела по связям с общественностью ООО), za co bardzo dziękuję .