Nowości
W 115 rocznicę rozpoczęcia prac kanalizacyjnych przez W.H. Lindleya na Pradze w 1906 r.
150 lat lindleyowskich zbiorników wodnych w Kőbánya
W 1960 roku, a więc
sześćdziesiąt lat temu, Koksownia Kattwyk przygotowała specjalny medal
poświęcony pamięci Williama Lindleya. Na awersie znajduje się biust Williama
Lindleya z napisem:
HAMBURGERGAS (Hamburgski gaz, w górnej części) oraz WILLIAM LINDLEY, ERBAUER DES ERSTEN HAMBURGER
GASWERKS (W. Lindely, budowniczy pierwszej gazowni Hamburga, w dolnej:). Na rewersie umieszczono duży napis: HGW KOKEREI KATTWYK
1960 (Koksownia w Kattwyk, 1960).
Zbiory: Societas Lindleiana
Upamiętnienie dotyczyło otwarcia nowej koksowni w przemysłowej dzielnicy Hamburga otwartej w 1960 roku. Nowa koksownia istniała krótko. Wygaszona w 1981 roku, zburzona został w rok później.
W sierpnia 1844 roku nastąpiła uroczystość wmurowania kamienia węgielnego pod budowę pierwszej koksowni do produkcji gazu w Grasbrook. W rok później nadszedł czas: pierwsze publiczne latarnie gazowe do oświetlenia głównych ulice Hamburga gazem uzyskiwanym z węgla. Jesienią 1845 roku nastąpiła tak duża powódź, że nowa gazowa nie nadawała się do użytku. Potrzebny był nowy budynek. „Przejął go angielski inżynier William Lindley, który był również odpowiedzialny za budowę nowoczesnego zaopatrzenia w wodę w Hamburgu. Latarnie gazowe spłonęły ponownie pod koniec 1846 roku: w liczbie 2020. Jasność ulic sprawiła, że gazownia stała się tak popularna, że jej wizerunek zdobił rewersy kart do gry” – pisze Sasha Disko-Schmidt w tekście Gasversorgung für die moderne Stadt (Zaopatrzenie w gaz nowoczesnego miasta).
Zob. https://geschichtsbuch.hamburg.de/epochen/industrialisierung/gasversorgung-fuer-die-moderne-stadt/
Kattwyk wraz z Altoną znalazł się w obrębie Hamburga w 1937 roku. Obecnie z nawą tą wiąże się niezwykły most zwodzony Kattwykbrücke przerzucony nad południową Łabą, dla ruchu kolejowego i drogowego. Most o długości 290 metrów łączy Moorburg ze wschodnim półwyspem Kattwyk, który należy do wysp Łaby Hohe Schaar i Wilhelmsburga.
Z wielką przyjemnością informujemy, że na zaproszenie organizatorów Międzynarodowego Festiwalu Pianistycznego Chopin w sercu Warszawy, Towarzystwo Lindleyowskie "Societas Lindleiana" zostało Honorowym Patronem tej najważniejszej tego lata imprezy kulturalnej naszej stolicy.
***
Inauguracyjny
recital włoskiej artystki Leonory Armellini będzie miał
miejsce 7 lipca
o godzinie 16.00. |
Kolejne recitale odbędą się w dniach: 14, 21, 28 lipca oraz 4, 11, 18 i 25 sierpnia 2018 r. *** |
Cieszymy się z tego zaszczytu podwójnie. Po pierwsze, na rok 2018 przypada dwieście dziesiąta rocznica urodzin Williama Lindleya, założyciela inżynierskiego rodu, którego trzech synów nadzorowało prace kanalizacyjne i wodociągowe w Warszawie. Centralne obchody odbędą się jesienią w mieście Hamburgu, gdzie zaczęła się europejska kariera Lindleyów.
Po drugie, festiwal będzie miał miejsce w nadzwyczaj pięknie odrestaurowanym kościele Świętej Trójcy, w którym „w roku 1825 Fryderyk Chopin wystąpił przed carem Aleksandrem I i otrzymał od niego pierścień z brylantem. Młody kompozytor śpiewał także w parafialnym chórze i słuchał tu kazań” - pisze Przemysław Lechowski, dyrektor artystyczny festiwalu.
Dla naszego Towarzystwa Lindleyowskiego najważniejsze jest to, że organizatorzy zauważyli i docenili, obok oczywistej religijnej roli kościoła (świątynia Boża) i kulturalnej (dokonała akustyka), jej skromną całkiem świecką rolę w dziejach naszego miasta.
W 1881 roku oko Williama Heerleina Lindleya, angielskiego inżyniera cywilnego, w czasie wizyty w Warszawie, padło na elegancki w proporcjach, zaprojektowany przez samego Szymona Bogumiła Zuga, królewskiego architekta, kościół Świętej Trójcy. Nie względy religijne odegrały tu największą rolę, choć William H. Lindley był członkiem kościoła anglikańskiego, ale fakt, że wraz z wieńczącym go krzyżem był najwyższą budowlą ówczesnej Warszawy. Po rezygnacji ze względu na stan zdrowia siedemdziesięciotrzyletniego ojca Williama z prac nad kanalizacją i wodociągami Warszawy wszystkie jego obowiązki przejął najstarszy syn William H. Lindley.
Do tak wielkiej inwestycji infrastrukturalnej miasta potrzebny był nowoczesny i dokładny jego pomiar, a także szczegółowy plan. Do pomiarów zaś potrzebna była odpowiednia sieć punktów triangulacyjnych. I tak to na plan pierwszy wysunął się kościół Świętej Trójcy przy obecnym placu Stanisława Małachowskiego (wówczas placu Ewangelickiego przy ulicy Mazowieckiej i Erywańskiej). Krzyż na jego kopule wybrany został przez Williama H. Lindleya jako punkt główny (zero geodezyjne) do triangulacji Warszawy, w którym się zbiegało pięć punktów pomiarowych wyznaczonych w różnych miejscach miasta (szczegóły zob. R. Żelichowski, Paweł E. Weszpiński, Rok 1912. William Heerlein Lindley. Plan Warszawy. Wyd. Muzeum Warszawy 2016).
Jak pisał dr Paweł E. Weszpiński: „Wliczając pomiary i kartowanie uzupełniające, 237 ulic miasta na lewym brzegu Wisły skartowano w latach 1883-1893 na 686 arkuszach szkiców, a 71 ulic Pragi w latach 1903-1904 – na 170 arkuszach szkiców. Łącznie prace objęły 308 warszawskich ulic o długości 187,4 km, pomieszczono je na 836 arkuszach szkiców” (s. 161).
Przygotowania do prac triangulacyjnych w Warszawie ilustruje reprodukowana poniżej strona albumu pamiątkowego przygotowanego przez współpracowników Williama H. Lindleya z okazji 25-rocznicy rozpoczęcia prac kanalizacyjnych i wodociągowych w naszym mieście. Centralnym punkt tej strony stanowi kopuła i krzyż kościoła Świętej Trójcy. Widoczne jest także pięć pozostałych punktów pomiarów.
Organizatorzy/Organizers
Parafia Ewangelicko-Augsburska Świętej Trójcy W Warszawie
Towarzystwo im. Fryderyka Chopina
Partnerzy Artystyczni/Atristic Partners
Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny Towarzystwa Chopinowskiego W Hanowerze / Niemcy
Syberyjski Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny Im. Fryderyka Chopina W Tomsku / Rosja
Warszawskie Warsztaty Pianistyczne
Partnerzy Organizacyjni/Organizational Partners
Zespół Państwowych Szkół Muzycznych im. Fryderyka Chopina W Warszawie
Patronaty/Patronate
Towarzystwo Lindleyowskie Societas Lindleiana
W październiku 2021 roku rzecznik MPWiK Marek
Smółka poinformował mieszkańców Warszawy o tym, że w komorze kolektora praskiego pod ulicą Jagiellońską,
u zbiegu z ulicą ks. I. Kłopotowskiego, znajdują się dwie tablice
pamiątkowe w językach polskich i rosyjskim. Trudno czytelny w wyniku upływu
czasu napis na nich brzmi: „Kamień położony przez pełniącego obowiązki
prezydenta miasta Warszawy W. Litwińskiego na pamiątkę rozpoczęcia robót
kanalizacyjnych przedmieścia Pragi 20 października 1906 roku według projektu i
pod kierunkiem inżyniera W.H. Lindleya”.
Tablice w j. rosyjskim i polskim w komorze kolektora praskiego pod ulicą Jagiellońską
W październiku minęła 115. rocznica rozpoczęcia
kanalizowania Pragi pod kierunkiem Williama H. Lindleya. Miało to miejsce w
1906 roku. Tablice pozostaną na swoim miejscu, gdzie są od 115 lat, czyli w
komorze kolektora praskiego – poinformował rzecznik.
Informacja za:
https://radiowarszawa.com.pl/ponad-stuletnie-tablice-odkryte-na-pradze-przez-pracownikow-mpwik/
W 1866 roku w Europie pojawiła się kolejna fala epidemii cholery, która dotknęła także miasta węgierskie. W tej sytuacji Rada Miejska Peszt przyspieszyła działania na rzecz przyspieszenia decyzji o budowie wodociągu. Powołana w tym celu Komisja Miejska odwiedziła kilka miast zachodniej Europy, gdzie powstały nowoczesne wodociągi i kanalizacje. W tym także Hamburg i Frankfurt n/Menem, bowiem za radą głównego inżyniera Pesztu, Pála Szumraka (1801-1872), burmistrz Móric Szentkirályi, w połowie grudnia 1867 roku zaproponował, aby prace związane z zaopatrzeniem Pesztu w wodę powierzyć Williamowi Lindleyowi, słynnemu twórcy wodociągów i kanalizacji w miastach niemieckich.
59-letni wówczas Lindley przyjął propozycję. Po zapoznaniu się z sytuacją na miejscu sporządził projekt, który przekazał miastu na początku lutego 1868 roku. Zasugerował, aby do czasu zebrania stosownych funduszów na obszarze Placu Flotylli (stoczni) nad Dunajem (Flottillenplatzon, obecnie plac Kossutha Lajosa oraz skrzydło gmachu Parlamentu) powstał tymczasowy system pomp i studni, który służyłby do poboru wody naturalnie filtrowanej rzecznym żwirem (infiltracja brzegowa). Stąd siecią rur pompowana miała być do części śródmiejskiej miasta i jego mieszkańców. Ponieważ wydajność takiego ujęcia, ze względu na cienką warstwy żwiru była niewystarczająca, dla szybko rosnącej liczby mieszkańców miasta, zaprojektował budowę filtrów piaskowych z wód Dunaju oraz wydajniejszą przepompownię, sieci rurociągów i wysokopoziomowy zbiornik, który zapewniłby odpowiednie ciśnienie w sieci. Decyzją władz miasta William Lindley uzyskał zgodę na budowę wodociągów i zbiorników wody czystej, według jego projektu już od tego roku. Po audiencji u cesarza Franciszka I, burmistrz miasta i Lindley uzyskali pozwolenie na użytkowanie terenu stoczni. Budowę rozpoczęto w kwietniu w ekspresowym tempie i zakończono w listopadzie 1968 roku.
Tymczasowe wodociągi na placu Kossutha Lajosa i budowa zbiornika wody czystej w dzielnicy Kőbánya (1869 r.)
Imponujący dwupoziomowy podziemny zbiornik wodny zbudowano w latach 1869-1871 przy ulicy Ihász 29 (Kőbánya, 10. dzielnica Budapesztu) na wzgórzu Óhegy. Miał pojemność 10 800 m3 każdy i był w stanie pomieścić łącznie 21 600 m3 wody. Choć w tym czasie zużycie wody przez Peszt szacowano na 1850 m3 dziennie, Lindley zaplanował wodociągi, rurociągi i zbiorniki na dzienną wydajność 9100 m3/dobę. Zbiorniki budowali murarze z Włoch, cegły zostały wyprodukowane na Węgrzech.
Zbiornik wody czystej w dzielnicy Kőbánya (stan obecny)
W 1869 roku do Williama dołączył w Peszcie jego najstarszy syn, William Heerelein, który ukończył 16 lat i według ówczesnych zwyczajów uznany został za pełnoletniego. Ten sam schemat budowy zbiorników wodnych z Kőbányi zastosował on prawie ponad 40 lat później, w polskiej Łodzi.
Oddzielne miasta Buda, Óbuda i Peszt zostały oficjalnie zjednoczone w 1873 roku i otrzymały nową nazwę Budapeszt. Zbiorniki Kőbánya są nadal w użyciu i można je odwiedzać raz w roku, kiedy są opróżniane w celu ich konserwacji.
Praca ta nawiązała do wydarzenia wcześniejszego, odnotowanego na naszej stronie dwa miesiące wcześniej, a
mianowicie zatwierdzenia projektu w 1881 roku przez władze carskie i podpisania
umowy na ich budowę przez Magistrat z Williamem. H. Lindleyem. Autorzy pracy z
1911 roku nie wymieniają daty 3 lipca 1886 roku, która w okresie międzywojennym
dała początek obchodom kontynuowanym po dzień dzisiejszy. Praca zbiorowa
opublikowana nakładem inżyniera Szenfelda to publikacja na 30–rocznicę
zatwierdzenia projektów [21 kwietnia 1881 roku] i podpisania umowy z Lindleyami
[23 lipca 1881 roku].
Warto tu dodać, że współpracownicy W.H. Lindleya za początek uruchomienia prac wodociągowych w Warszawie uznali 1882 rok i pierwszy jubileusz 25-lecia zaplanowali na 1907 rok. Z tych samych prawdopodobnie powodów 4 lipca 1907 roku na terenie Stacji Filtrów, obok wieży ciśnień, odsłonięty został także pomnik (popiersie) Sokratesa Starynkiewicza, dłuta Jana Woydygi. Obchody te odbyły się jednak dwa lata później.
Na ten temat zob. R. Żelichowski, Lindleyowie. Dzieje inżynierskiej rodu, Biblioteka Lindleiana, t. II, Warszawa 2019, s. 278-284.
Po ponad połowie wieku, w sierpniu 2021 roku, na niemieckim rynku wydawniczym ukazała się nowa biografia Williama Lindleya. Jej autorem jest zaprzyjaźniony z nami hamburski historyk Ortwin Pelc a tytuł jego książki brzmi William Lindley (1808-1900). Ingenieur und Stadtplaner. Eine Biografie (William Lindley (1808-1900). Inżynier i urbanista. Biografia). Stanowi ona 26 tom z serii „Hamburgische Lebensbilder" wydawaną przez „Verein für Hamburgische Geschichte” i opublikowaną przez Wallenstein Verlag (Göttingen 2021).
Na tę niedużą objętościowo pozycję, liczącą 192 strony, o poręcznym formacie 21,5 x 12,5 cm, składa się 14 rozdziałów, z których zdecydowana większość dotyczy dokonań inżynierskich Lindleya w Wolnym Hanzeatyckim mieście Hamburgu.
To ważna i potrzebna książka. Od czasu pierwszej publikacji autorstwa Gustava H. Leo, powstałej w 1936 roku, opublikowanej sześćdziesiąt trzy lata później (Gustav H. Leo, William Lindley. Ein Pionier der technischen Hygiene, Hamburg 1969) wiedza historyków na temat Williama Lindleya i jego rodziny znacznie wzrosła. Ukazało się drukiem kilka nowych publikacji w języku polskim i niemieckim, odbyło się wiele konferencji okolicznościowych poświęconych W. Lindleyowi w Polsce i w Niemczech.
Wszystkie nowe informacje na temat dokonań tego wielkiego angielskiego inżyniera, w Hamburgu także znakomitego urbanisty, w zgrabnej formie zebrał, zilustrował i przystępnie opisał Ortwin Pelc. To pozycja niezbędna w biblioteczce każdego admiratora prac Williama Lindleya, a także osoby zainteresowanej historią miejskiej infrastruktury w XIX-wiecznej Europie. Gorąco polecamy jej lekturę!